Poznaliśmy zwycięskie projekty w konkursach Narodowego Centrum Nauki. Dofinansowanie w ramach grantów PRELUDIUM-21 otrzymało 5 projektów autorstwa naukowców Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Serdecznie gratulujemy! Konkurs PRELUDIUM Narodowego Centrum Nauki wspiera rozwój młodych naukowców poprzez umożliwienie im zdobycia doświadczenia w kierowaniu projektem jeszcze przed uzyskaniem stopnia doktora. Badacze mogą otrzymać w tym konkursie grant w wysokości 70, 140 lub 210 tys. zł na badania trwające odpowiednio 12, 24 lub 36 miesięcy. W tegorocznym konkursie do NCN wpłynęły 2163 wnioski. Do finansowania zakwalifikowano 258 z nich, w tym 88 w grupie nauk o życiu. Laureaci tej edycji otrzymają na realizację swoich projektów łącznie ponad 41,2 mln zł.
| Lp. | Kierownik Projektu | Tytuł projektu | Nazwa konkursu | Opiekun naukowy | Kwota otrzymanego finansowania |
Okres realizacji (ilość miesięcy) | Wydział |
| 1 | mgr Anna Katarzyna Magiera | Potencjał prozdrowotny owoców śliwy tarniny (Prunus spinosa L.) w stanach zapalnych przewodu pokarmowego – badania in vitro | PRELUDIUM-21 | dr hab. Monika Olszewska | 209 962,00 zł | 36 | Wydział Farmaceu-tyczny |
| 2 | lek. Damian Mikulski | Skrining pod kątem niepowodzenia mobilizacji podczas przeszczepu komórek macierzystych poprzez profilowanie niekodującego RNA | PRELUDIUM-21 | prof. dr hab. Wojciech Fendler | 209 840,00 zł | 36 | Wydział Lekarski |
| 3 | mgr Aleksandra Ryk | C-peptyd proinsuliny i receptor sprzężonym z białkiem G 146 (GPR146) – kliniczna obserwacja wpływu ich szlaku sygnałowego na ścieżki molekularne zaangażowane w powikłania związane z cukrzycą | PRELUDIUM-21 | prof. dr hab. Wojciech Fendler | 209 669,00 zł | 36 | Wydział Lekarski |
| 4 | lek. Zuzanna Nowicka | Wewnętrzna radiowrażliwość jako marker indukowanej chemioradioterapią immunogenności w raku odbytnicy | PRELUDIUM-21 | prof. dr hab. Wojciech Fendler | 208 800,00 zł | 36 | Wydział Lekarski |
| 5 | mgr Agnieszka Magdalena Woźniak | Wpływ inhibitorów konwertazy proproteinowej subtylizyny/keksyny typu 9 na zmiany w wybranych mechanizmach epigenetycznych i uszkodzeniach DNA w heterozygotycznej hipercholesterolemii rodzinnej | PRELUDIUM-21 | dr Ewelina Woźniak | 208 766,00 zł | 36 | Wydział Lekarski |
mgr Anna Magiera
Zakład Farmakognozji
Potencjał prozdrowotny owoców śliwy tarniny (Prunus spinosa L.) w stanach zapalnych przewodu pokarmowego – badania in vitro
Natężenie negatywnych czynników związanych ze stylem życia rozwiniętych społeczeństw, jak m.in. niezbilansowana dieta, bogata w wysoko przetworzone produkty żywnościowe, naraża organizm ludzki na długotrwały stres oksydacyjno-zapalny, prowadzący do rozwoju wielu schorzeń. Szczególną uwagę zwraca szybko rosnąca we wszystkich grupach wiekowych liczba przypadków chorób zapalnych przewodu pokarmowego, w tym zapaleń chronicznych. W sytuacji rosnącego problemu coraz baczniejszą uwagę zwraca się na rolę diety i poszukiwanie produktów żywnościowych, które mogłyby być stosowane w prewencji lub leczeniu wspomagającym tej grupy schorzeń. Do takich produktów zaliczyć można owoce śliwy tarniny (Prunus spinosa L.), które poza zastosowaniem spożywczym wykorzystywane są w tradycyjnej medycynie europejskiej, m.in. w leczeniu zapaleń jelit. Jednak dostępne dane naukowe na temat aktywności biologicznej ww. surowca są niekompletne, a brak szerszych analiz i potwierdzenia efektów fizjologicznych w modelach biologicznych uwzględniających specyfikę środowiska przewodu pokarmowego ogranicza ich szersze zastosowanie jako środków prozdrowotnych. Wobec powyższych przesłanek, celem niniejszego projektu stała się kompleksowa ocena wartości owoców tarniny jako źródła produktów funkcjonalnych o działaniu prozdrowotnym w kontekście chorób zapalnych przewodu pokarmowego. Uzyskane wysokoskoncetrowane polifenolowe ekstrakty z surowca zostaną poddane symulowanemu trawieniu in vitro z uwzględnieniem wszystkich kluczowych etapów zachodzących in vivo, celem uzyskania frakcji docierających do miejsc zmienionych chorobowo. Aktywność ekstraktów natywnych i ich frakcji odzyskanych po procesie trawienia zostanie oceniona z wykorzystaniem trzech rodzajów komórek biorących udział w jelitowych procesach zapalnych, tj. neutrofili, jednojądrzastych komórek krwi obwodowej i Caco-2 (modelu nabłonka jelitowego). Testowany będzie m.in. wpływ analitów na żywotność komórek, produkcję reaktywnych form tlenu, wydzielanie i sekrecję szerokiego panelu mediatorów stanu zapalnego (cytokin, chemokin), enzymów prozapalnych i prooksydacyjnych, elementów endogennego systemu obronnego (przeciwzapalnego i przeciwutleniającego) organizmu, białkowych markerów integralności nabłonka jelitowego oraz kluczowych czynników transkrypcyjnych sterujących procesem zapalnym na poziomie molekularnym. Realizacja projektu poszerzy wiedzę na temat molekularnych mechanizmów aktywności biologicznej owoców tarniny oraz da podstawę do ich szerszego zastosowania jako produktu żywnościowego i funkcjonalnego.
lek. Damian Mikulski
Skrining niepowodzenia mobilizacji podczas przeszczepu komórek macierzystych poprzez profilowanie niekodującego RNA
W Europie wykonuje się rocznie ponad 40 000 transplantacji szpiku, z czego większość stanowią autologiczne przeszczepienia krwiotwórczych komórek macierzystych szpiku (autologous hematopoietic stem cell transplant, AHSCT). Głównymi kandydatami do tej procedury są pacjenci ze szpiczakiem plazmocytowym oraz pacjenci z nawrotowymi i opornymi na leczenie chłoniakami. Procedura AHSCT składa się z trzech kroków. W procesie mobilizacji, po zastosowaniu czynnika wzrostu kolonii granulocytów (granulocyte colony-stimulating factor, G-CSF) z lub bez chemioterapii, krwiotwórcze komórki macierzyste (hematopoietic stem cells, HSCs) z antygenem CD34+ są przemieszczane ze szpiku do krwi krążącej. Są one kolekcjonowane z krwi obwodowej przez aferezy. Następnie, celem eradykacji nowotworu, podaje się wysokodawkowaną chemioterapię. Transplantacja pobranych HSCs podczas mobilizacji pozwala wówczas na odtworzenie czynności krwiotwórczej szpiku po wysokodawkowanej chemioterapii. Niestety, część pacjentów jest niezdolna do mobilizacji wystarczającej liczby HSCs do transplantacji. Według różnych szacunków, odsetek „złych moblizatorów” wynosi 5-30% kwalifikowanych pacjentów do AHSCT. Niewystarczająca liczba zebranych HSCs wiąże się z powtórnymi zabiegami mobilizacji, hospitalizacjami, opóźnieniem czasu przeprowadzenia transplantacji, a nawet, w niektórych przypadkach AHSCT nie jest możliwa. Obecnie nie ma dostępnych narzędzi umożliwiających prawidłową identyfikację pacjentów zagrożonych niepowodzeniem mobilizacji przed rozpoczęciem tej procedury. Prezentujemy propozycję badania, w którym będziemy chcieli ocenić profil małych, niekodujących cząsteczek RNA- mikroRNA (miRNA) u pacjentów poddawanych mobilizacji HSCs. Cząsteczki te biorą udział w ekspresji genów regulujących procesy różnicowania, apoptozy oraz migracji komórek HSC po transplantacji. Dlatego uważamy, że ekspresja miRNA również może być istotnym czynnikiem niepowodzenia mobilizacji. Proponowane badanie pozwoli na odkrycie i zrozumienie roli miRNA w procesie mobilizacji HSCs i określenie ich roli klinicznej jako potencjalnych biomarkerów. Kolejne etapy badania przewidują: sekwencjonowanie wolnokrążącego miRNA w pilotażowej grupie pacjentów celem ustalenia najbardziej zróżnicowanych cząsteczek miRNA pomiędzy grupą „złych moblizatorów” i „dobrych mobilizatorów” oraz zmian w ich ekspresji zachodzących pod wpływem leczenia, oznaczenie ekspresji najbardziej obiecujących miRNA w większej grupie pacjentów metodą ilościowej łańcuchowej reakcji polimerazy (quantitative Polymerase Chain Reaction, qPCR) oraz wytworzenie modeli diagnostycznych je wykorzystujących za pomocą technik eksploracji danych (data mining) i uczenia maszynowego. Projekt pozwoli na poznanie sygnatury wolnokrążącego miRNA pacjentów doświadczających niepowodzenia mobilizacji, identyfikację nowych czynników predysponujących, a także wytworzenie i walidację narzędzia mogącego stratyfikować pacjentów do grup ryzyka, co w przyszłości pozwoli na personalizację procesu leczenia.
Aleksandra Ryk
C-peptyd proinsuliny i receptor sprzężonym z białkiem G 146 (GPR146) – kliniczna obserwacja wpływu ich szlaku sygnałowego na ścieżki molekularne zaangażowane w powikłania związane z cukrzycą
C-peptyd to krótki fragment białkowy w obrębie cząsteczki insuliny, który zapewnia jej prawidłową strukturę podczas produkcji w trzustce, a następnie jest z niej wycinany i krąży we krwi – pozornie bez celu. Przez długi czas, badacze uważali tą cząsteczkę za nieaktywną biologicznie. Jednakże, w ostatnich latach stało się jasne, że C-peptyd jest w stanie regulować wiele szlaków komórkowych. Ponadto, wyniki wielu badań potwierdzają, że może on odgrywać rolę w powstawaniu przewlekłych powikłań związanych z cukrzycą, takich jak uszkodzenia naczyń krwionośnych, nerwów obwodowych i czynności nerek. Dotąd jednak nie udało się wykorzystać tych odkryć w praktyce klinicznej i procesie projektowania leków. Problemem pozostaje ograniczone zrozumienie mechanizmu działania C-peptydu i jego sygnalizacji w komórkach, a także niewystarczająca wiedzy na temat czynników wpływających na jego działanie w organizmie człowieka. Celem projektu jest zidentyfikowanie mechanizmu działania C-peptydu, zweryfikowanie istniejących hipotez na temat jego potencjalnego receptora (GPR146) oraz analiza szlaków komórkowych regulowanych przez sygnalizację C-peptyd-GPR146 przy użyciu technik umożliwiających wielkoskalowe badania ekspresji genów. Pozwoli to na stworzenie podstaw dla potencjalnych interwencji farmakologicznych wykorzystujących C-peptyd oraz zidentyfikowanie prawdopodobnych punktów końcowych związanych z tym przeoczonym hormonem.
lek. Zuzanna Nowicka
Wewnętrzna radiowrażliwość jako marker indukowanej chemioradioterapią immunogenności w raku odbytnicy
Rak jelita grubego i odbytnicy (ang. colorectal cancer; CRC) jest drugą wiodącą przyczyną związanych z nowotworami zgonów na świecie. Standardowe leczenie pacjentów z miejscowo zaawansowanym rakiem odbytnicy uwzględnia chemioradioterapię (CHRT), która poprzedza operację. W ostatnich latach nowym standardem leczenia niektórych chorych z CRC stała się immunoterapia z wykorzystaniem tak zwanych inhibitorów punktów kontrolnych (ang. immune checkpoint inhibitors; ICI) – leków, które pozwalają na „wyłączanie” hamowania przez nowotwory odpowiedzi immunologicznej. Szczególna grupa chorych, która odnosi korzyść z tego leczenia, charakteryzuje się obecnością guzów z zaburzeniami mechanizmów naprawy DNA prowadzącymi do nagromadzenia mutacji i zjawiska niestabilności mikrosatelitarnej. Konsekwencją tych cech molekularnych jest guz bardziej „obcy” dla układu odpornościowego, który jest w większym stopniu naciekany przez limfocyty i bardziej podatny na działanie immunoterapii. Niestety, ICI nie są skuteczne w leczeniu chorych, których guzy nie mają opisywanych cech molekularnych. Więcej
mgr Agnieszka Woźniak
Wpływ inhibitorów konwertazy proproteinowej subtylizyny/keksyny typu 9 na zmiany w wybranych mechanizmach epigenetycznych i uszkodzeniach DNA w heterozygotycznej rodzinnej hipercholesterolemii
Stres oksydacyjny i uszkodzenia DNA odgrywają zasadniczą rolę w patogenezie, inicjacji i rozwoju wielu przewlekłych chorób, w tym chorób sercowo-naczyniowych. Hipercholesterolemia rodzinna (ang. familial hypercholesterolaemia) jest dyslipidemią monogenową, powodującą przedwczesne choroby sercowo-naczyniowe ze względu na wysoki poziom cholesterolu lipoprotein o niskiej gęstości (LDL-C). Mechanizmy epigenetyczne mogą być zaangażowane w regulację międzyosobniczej zmienności poziomu lipidów, a tym samym mogą wpływać na profil ryzyka sercowo-naczyniowego. Ponadto akumulacja reaktywnych form tlenu (ROS) jest kluczowym promotorem sygnatur epigenetycznych. Inhibitory PCSK9 (iPCSK9) to innowacyjne leki stosowane w leczeniu dyslipidemii. American College of Cardiology/American Heart Association (ACC/AHA) oraz European Society of Cardiology/European Atherosclerosis Society (ESC/EAS) zalecają stosowanie iPCSK9 u pacjentów wysokiego ryzyka. Pacjenci wysokiego ryzyka to przede wszystkim ci, u których występuje hipercholesterolemia rodzinna (FH). Biorąc pod uwagę, że miażdżyca, na którą narażeni są pacjenci z FH, jest związana ze zmianami w epigenomie i akumulacją stresu oksydacyjnego będącego kluczowym promotorem sygnatur epigenetycznych, głównym celem projektu jest ocena, czy inhibitory PCSK9 przywracają równowagę epigenomu i redukują uszkodzenia DNA u pacjentów z rodzinną hipercholesterolemią (FH). Ocenie poddamy zarówno globalną metylację DNA, jak i metylację CpG w obrębie promotorów genów związanych z mechanizmem kondensacji i dekondensacji chromatyny, a także poziomem histonów i wpływem iPCSK9 na te procesy. Realizacja tego projektu pozwoli określić poziom uszkodzeń DNA, w tym uszkodzeń oksydacyjnych puryn i pirymidyn, a także pozwoli na ocenę wpływu iPCSK9 na redukcję tych uszkodzeń.
znajdź nas